Cardio-oncologie

In de laatste decennia zijn artsen steeds succesvoller in het behandelen van kanker. Patiënten met kanker leven langer en hebben steeds betere genezingskansen. Deze successen komen helaas niet zonder bijwerkingen.  We weten dat van sommige behandelingen van kanker er een kans bestaat dat het hart hier problemen van ondervindt die na genezing van kanker blijven bestaan. Het aandachtsgebied van hartziekten die ontstaan door de behandelingen van kanker wordt cardio-oncologie genoemd.

Op de cardio-oncologie polikliniek van het Hart Long Centrum worden patiënten begeleid die door hun behandeling voor kanker een verhoogd risico hebben op het krijgen van hartproblemen. Hoe groot deze kans is, is afhankelijk van zowel de type kankerbehandeling als de leeftijd, conditie en andere aandoeningen van de patiënt.

Onder de onderstaande kopjes vindt u extra informatie over de klachten, de verschillende soorten kankerbehandelingen, ons behandelteam en onderzoek.

Klachten

De behandeling voor uw kanker kan mogelijk op korte-termijn of lange-termijn hartklachten veroorzaken. Echter zijn de precieze bijwerkingen afhankelijk van de vorm van kankerbehandeling die u krijgt, zoals chemotherapie, radiotherapie en immunotherapie. 

Chemotherapie

Om kanker te bestrijden, bestaan verschillende soorten chemotherapie. Afhankelijk van de soort kanker die u heeft, wordt u behandeld met een bepaalde categorie chemotherapie. Er bestaan verschillende categorieën, die ieder op een andere manier de kankercellen aanvallen. Wegens de verschillende werking van deze medicijnen, kunnen zij ook tot verschillende hartproblemen leiden of het risico hierop verhogen. Echter hangt dit risico ook samen met de hoeveelheid medicatie die u per keer toegediend krijgt en hoe vaak u deze medicatie toegediend krijgt.

Antracyclines

Antracyclines zijn de bekendste vorm van chemotherapie die hartklachten kunnen veroorzaken. Het gebruik hiervan kan een verhoogd risico geven op hartspierzwakte (cardiomyopathie) en hartfalen. Voorbeelden van anthracyclines zijn doxorubicine (adriamycine), danorubicine, epirubicine en mitoxantrone. Anthrayclines worden hoofdzakelijk gebruikt bij de behandeling van lymfoom, borstkanker en botkanker (sarcoom).

Bestraling

Met name bestraling rond de borstkas, zoals bij borstkanker, slokdarmkanker en longkanker, kan hartproblemen geven. Dit komt omdat het hart dichtbij deze structuren ligt, waardoor het onvermijdelijk is dat de straling ook deels het hart bereikt. Problemen die hierdoor kunnen ontstaan, zijn ontsteking van het hartzakje, hartspierzwakte (cardiomyopathie), vernauwde of lekkende hartkleppen en kransslagadervernauwingen. Daarnaast geeft bestraling voor een Hodgkin lymfoom en kanker bij kinderen ook meer risico op het ontstaan van deze bijwerkingen aan het hart (zie late effecten van kinderkanker en/of stamcel transplantatie).

Trastuzumab (Herceptin®)

Trastuzumab wordt soms gebruikt in de behandeling van borstkanker. Het is bekend dat dit middel een tijdelijke verzwakking van de hartspier kan geven. Zodra de behandeling met trastuzumab wordt gestopt, herstelt de hartfunctie meestal vanzelf. De controle op deze bijwerking vindt plaats middels echocardiografie (echo van het hart).

Immunotherapie

Checkpointremmers

Er bestaan verschillende behandelingen met immunotherapie. Een veelgebruikte vorm is  het gebruik van checkpointremmers. Dit zijn bijvoorbeeld ipilimumab, atezolizumab, pemprolizumab en nivolumab, die worden gebruikt bij verschillende tumoren. Hoofdzakelijk zijn dit melanoom (huidkanker) en longkanker. Ze worden echter voor steeds meer andere tumoren toegepast. Aangezien een behandeling met checkpointremmers relatief nieuw is, wordt er momenteel veel onderzoek gedaan naar de mogelijke effecten hiervan op het hart. Bekend is dat het mogelijk een kleine kans (<1%) geeft op ontstekingen van de hartspier (myocarditis) en dat het in potentie het proces aderverkalking (atherosclerose) kan versnellen.

Late effecten van kinderkanker of stamceltransplantatie 

Als patiënten op kinderleeftijd zijn behandeld voor kanker en/of een stamceltransplantatie hebben ondergaan, hebben ze zowel op de korte- als lange termijn kans op verschillende bijwerkingen. Deze patiënten worden gevolgd op de late effecten polikliniek van het LUMC. De cardio-oncologie poli draagt bij aan deze zorg door het periodiek te controleren op het bestaan van nadelige effecten op het hart. Meer informatie over dit zorgpad leest u op deze website.

Tussen januari 2022 en april 2022 wordt er in samenwerking met afdelingen gynaecologie en de late effecten polikliniek een studie naar zwangerschap na behandelingen voor kinderkanker gedaan. Bekijk de patiënt informatiebrief hier. Vragen hierover kunt u richten aan lev@lumc.nl en  j.c.heemelaar@lumc.nl.

 Leidse Cardio-Oncologie Registratie (LCOR)

Wij vinden het erg belangrijk om de patiëntenzorg continu te blijven verbeteren door het doen van onderzoek- en het publiceren over de korte- en lange termijn effecten van de verschillende behandelingen van kanker op het hart.

Vanuit het LUMC wordt de zogenoemde Leiden Cardio-Oncologie Registratie (LCOR) bijgehouden met als doel de volgende onderwerpen te onderzoeken:

• Welke patiënten een hoog risico lopen op het krijgen van hartproblemen door chemotherapie/radiotherapie/immunotherapie
• Welke kenmerken hoog-risico patiënten met elkaar gemeen hebben
• Hoe je deze patiënten het beste kan behandelen met hartmedicatie en wanneer je deze behandeling moet starten

Alle patiënten die gecontroleerd worden op de cardio-oncologie polikliniek worden gevraagd om deel te nemen aan dit onderzoek. Voor de uitgebreide patiënt-informatiebrief (PIF), zie de bijlage onderaan deze pagina.

Voor vragen kunt u altijd contact opnemen via het volgende emailadres: cardio_onco@lumc.nl 

Team / contact 

Hoofd cardio-oncologie: Dr. M.L. Antoni, cardioloog

Dr.s. J.C. Heemelaar, arts-onderzoeker cardio-oncologie

Mw. E.A.S. Polomski, onderzoeker in opleiding cardio-oncologie

Contact: cardio_onco@lumc.nl